Nietypowe p³yty winylowe
Nietypowo t³oczone ¶cie¿ki
- od ¶rodka do zewn±trz - prawie wszystkie p³yty nagrywane s± ze sta³± prêdko¶ci± k±tow±, co oznacza zmniejszanie siê prêdko¶ci liniowej w miarê odtwarzania nagrania. W wyniku tego pod koniec nagrañ obni¿a siê jako¶æ d¼wiêku, szczególnie w g³o¶niejszych momentach. Ze wzglêdu na utwory zaczynaj±ce siê cicho, a w których g³o¶ne fragmenty nastêpuj± pod koniec, wprowadzono p³yty odgrywane od ¶rodka ku zewn±trz. Powsta³o jednak niewiele takich kr±¿ków, miêdzy innymi z powodu istnienia urz±dzeñ automatycznie zmieniaj±cych p³yty oraz dlatego, ¿e wiêkszo¶æ nagrañ nie trwa akurat 20 minut.
- czê¶ciowe t³oczenie - tradycyjnie powierzchnia p³yty jest maksymalnie wykorzystywana; rowki koñcz± siê ok. 1 cm od nalepki w ¶rodku. Aby unikn±æ zniekszta³ceñ zwiêkszaj±cych siê przy centrum p³yty (mniejsza prêdko¶æ liniowa, jw.), niektóre wytwórnie zmniejsza³y czas nagranego materia³u do ok. 15 minut na stronê. Nagrana czê¶æ powierzchni koñczy³a siê wtedy znacznie dalej od centrum p³yty.
- podwójne ¶cie¿ki - wczesne stereo - zanim w 1957 roku wynaleziono sposób zapisu d¼wiêku stereofonicznego w pojedynczym rowku, wytwórnia Cook Laboratories wyda³a szereg p³yt, na których wyt³oczone by³y dwie równoleg³e ¶cie¿ki: kana³ lewy i prawy. Aby odtworzyæ tak± p³ytê nale¿a³o zakupiæ specjaln± nak³adkê na ramiê gramofonu i zainstalowaæ dwie ig³y w odpowiednim rozstawie. Wydano bardzo niewiele kr±¿ków w tym standardzie.
- nagranie wybierane przypadkowo - równoleg³y zapis kilku ¶cie¿ek - odpowied¼ na znany ¿art-zagadkê "Ile rowków jest na p³ycie gramofonowej?" - "Dwa, po jednym na ka¿dej stronie" nie zawsze jest prawdziwa. Wydano bowiem kilka p³yt, na których wyt³oczono trzy lub wiêcej ¶cie¿ki równolegle na ka¿dej ze stron. Odtwarzane nagranie zale¿a³o od tego, w którym miejscu na pocz±tku p³yty po³o¿y siê ig³ê.
- Nieskoñczona pêtla - ¶cie¿ka typowej p³yty gramofonowej koñczy siê "cich± pêtl±" - ramiê adaptera nie przesuwa siê, urz±dzenie albo czeka na reakcjê u¿ytkownika, albo wy³±cza siê samoczynnie. Mo¿liwe jest jednak nagranie d¼wiêku na tej ¶cie¿ce, np. powtarzanego w nieskoñczono¶æ zdania (np. na LP Angstlos Niny Hagen; innymi przyk³adami takiej zapêtlonej p³yty s± Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band grupy The Beatles, oraz Atom Heart Mother zespo³u Pink Floyd oraz na przyk³ad niekoñcz±ca siê pêtla bêbnów na koñcu strony battle break'a DJ-a Q-Berta "SUPERSEAL"). Pomys³ ten pó¼niej rozwiniêto, i t³oczono te¿ p³yty zawieraj±ce tylko zapêtlone ¶cie¿ki, np. z powtarzaj±c± siê perkusj± lub innym instrumentem. Ciekawym przyk³adem takiego albumu jest winylowa edycja kompilacji "DE9 Closer To The Edit" autorstwa Richie'ego Hawtina, gdzie na dwóch p³ytach umieszczono w sumie 120 takich pêtli.
Nietypowe materia³y
Pojawia³y siê te¿ p³yty t³oczone na folii (luzem lub pokrywaj±cej papier albo karton) lub na cienkiej warstwie winylu.
Czêsto stosowano te techniki, aby do³±czyæ nagranie d¼wiêku do ksi±¿ek lub czasopism. Wydawano nawet czasopisma, w których wszystkie "strony" by³y p³ytami. Sk³ada³o siê je w odpowiedni sposób i uk³ada³o odpowiedni± stron± w górê na gramofonie. W Zwi±zku Radzieckim wydawane by³o czasopismo zawieraj±ce pomiêdzy stronami zadrukowanymi w sposób tradycyjny, nagrania na cienkiej folii.
W Polsce, oprócz popularnych plastikowych "pocztówek d¼wiêkowych" produkowanych w latach 60. miêdzy innymi przez przedsiêbiorstwo pañstwowe RUCH pojawia³y siê równie¿ papierowe p³ytki. Przyk³adem takiej wielostronnej sk³adanej p³yty jest wydane w latach 80. nagranie bajki Hansa Christiana Andersena S³owik. W latach 60. wydawano tak¿e p³yty na prawdziwych, tradycyjnych pocztówkach - mo¿na by³o pój¶æ do studia z pocztówk±, nagraæ tam swój g³os, a studio robi³o w pocztówce otwór, powleka³o kartkê foli± z nagraniem - i kartkê mo¿na by³o wys³aæ poczt±.
Nietypowe rozmiary
Typowe rozmiary p³yt gramofonowych to 7 cali (singel) i 12 cali (LP, maxi-singel)
- rozmiary 16 i 20 cali - chocia¿ najwiêksze u¿ywane domowo p³yty maj± ¶rednicê 12 cali, niektóre studia nagraniowe i radia u¿ywa³y p³yt o rozmiarach 16 i 20 cali. Te obracaj±ce siê z prêdko¶ci± 78 obrotów na minutê (rpm, ang. rounds per minute) p³yty u¿ywane by³y do automatycznego wype³niania muzyk± "bezobs³ugowych" programów radiowych oraz do odtwarzania nagranych uprzednio audycji. Zapewnia³y 20 minut nieprzerwanej transmisji o jako¶ci nieodbiegaj±cej dla przeciêtnego s³uchacza od przekazu na ¿ywo. Tak¿e wczesne "zwyk³e" LP nagrywane by³y na dwudziestocalowych p³ytach 78 rpm i dopiero pó¼niej przenoszono materia³ na typowe "dwunastocalówki". Gramofony umow¿liwiaj±ce odtwarzanie p³yt szesnastocalowych nadal znajduj± siê w wielu rozg³o¶niach radiowych, prawdopodobnie jednak rzadko ju¿ odgrywaj± p³yty inne, ni¿ standardowe.
- rozmiary 7 cali, 78rpm - siedmiocalowe p³ytki 78 rpm dla dzieci powstawa³y g³ównie w latach 20., 30. i 40. XX wieku. Produkowane by³y z ³atwo pêkaj±cego szelaku, wiêc, szczególnie w dzieciêcych rêkach, po³amane p³yty nie by³y rzadko¶ci±. Dopiero w latach 50. zaczêto eksperymentowaæ z rodzajami plastiku umo¿liwiaj±cymi produkcjê nie³amliwych p³yt.
- rozmiary 10 cali - obok typowych dwunastocalowych albumów produkowano, równie¿ w Polsce, tzw. "minialbumy" - p³yty o ¶rednicy 10 cali. Podobnie jak "dwunastki", "dziesi±tki" obraca³y siê z prêdko¶ci± 33,3 rpm. Format ten by³ szczególnie popularny w pocz±tkach kariery p³yty gramofonowej, pod koniec rzadko ju¿ go u¿ywano, jednak jeszcze dzi¶ siê go spotyka (np. niektóre publikacje z serii Burial Mix).
- rozmiar 9 cali - p³yty promocyjne. Grupa graj±ca muzykê industrialn±, Nine Inch Nails, wyda³a ograniczon± liczbê p³yt o ¶rednicy 9 cali. P³yta promowa³a piosenkê Przemarsz ¶wiñ (March of the Pigs).
- rozmiary 8 cali - g³ównie japoñskie p³ytki wydawane g³ównie w latach 80. i 90.
- rozmiary 5, 6, 11 i 13 cali - podziemne wydawnictwa, g³ównie punkowe grupy lat 90.
- rozmiary 6, 7, 8 i 9 cali- popularne w Japonii "kartki d¼wiêkowe" (sono shito), zazwyczaj okr±g³e, w przeciwieñstwie do do³±czanych do magazynów p³yt kwadratowych.
Nietypowe kolory
Pierwsze szelakowe p³yty o nietypowych kolorach, czasem kilku naraz, pojawi³y siê ju¿ w 1910 roku (wydawane przez wytwórnie takie, jak Vocalion Records).
Pod koniec lat 70. pomys³ powróci³ i zaczê³o siê pojawiaæ du¿o kolorowych "siódemek" i "dwunastek". Dostêpne by³o ca³e spektrum kolorów, powstawa³y te¿ p³yty ca³kowicie przezroczyste. Zabawnym przyk³adem takiego przezroczystego singla jest The Invisible Man ("Niewidzialny cz³owiek") grupy Queen.
Niektóre wydawnictwa t³oczone by³y w kilku wersjach ró¿ni±cych siê kolorami; mia³o to sk³oniæ fanów o zaciêciu kolekcjonerskim do zakupu kilku kopii tych samych albumów. Strategia ta do¶æ czêsto okazywa³a siê skuteczna.
Wydany przez A&M Records w 1977 roku singel Strawberry Letter 23 ("Truskawkowy list 23") grupy The Brothers' Johnson nie tylko by³ odpowienio zabarwiony, ale mia³ te¿ zapach truskawek.
P³yty z grafik±
Pierwsze p³yty z nadrukowan± grafik± pojawi³y siê w latach 40. Wydawane by³y przez wytwórniê Vogue Records; do dzi¶ s± poszukiwane przez kolekcjonerów.
Prawdziwa moda na p³yty obrazkowe (ang. picture discs) rozpoczê³a siê w latach 70. Na powierzchni p³yt drukowane by³y zdjêcia wykonawców, rysunki, itd. Czasem grafika by³a tak pomy¶lana, aby stworzyæ ciekaw± iluzjê podczas obracania siê p³yty. Na przyk³ad na singlu grupy Fisher Z z piosenk± The Worker ("Robotnik") narysowany by³ poci±g, który niestrudzenie kr±¿y³ razem z p³yt± w kó³ko, podkre¶laj±c przes³anie nagrania.
Jako¶æ nagrañ na p³ytach obrazkowych by³a czêsto znacz±co ni¿sza.
12 calowy singiel Beat Brothers / O.S.T.R. feat. Royce 5'9" - "Eyes Wide Open" na bia³ym winylu.
Album Trzyha Warszafski Deszcz - "Nastukafszy" na przezroczystym niebieskim winylu (wydanie 2LP - obie p³yty s± niebieskie).
12 calowy singiel Eminem - "Ass Like That" na przezroczystym winylu.
12 calowy singiel Kanye West - "Gold Digger" na z³otym winylu.
10 calowe Ep Daniel Drumz na bia³ym winylu. Tu dodatkowa ciekawostka - strona A odtwarzana jest w 33 rpm, a strona B w 45 rpm.
7 calowy singiel Fog - "I have been wronged" picture disc.
>>>Powrót do strony g³ównej<<<
Je¿eli zapomnia³em o czym¶, gdzie¶ widzisz nieprawid³owo¶ci - napisz do mnie poprzez zak³adkê
Kontakt.
¬ród³o: Wikipedia i do¶wiadczenia w³asne.
Zdjêcia p³yt z mojej prywatnej kolekcji - EQ.